Bạn có một khoản tiền nhàn rỗi và muốn “tiền đẻ ra tiền”? Bạn nghe nhiều người nhắc đến đầu tư chứng khoán như một kênh sinh lời hấp dẫn nhưng vẫn còn mơ hồ không biết bắt đầu từ đâu?
Đừng lo lắng! Bài viết này sẽ là kim chỉ nam, giải đáp toàn bộ thắc mắc “chứng khoán là gì” và cung cấp một lộ trình đầu tư bài bản, dễ hiểu nhất dành cho những nhà đầu tư mới, hay còn gọi là F0.
1. Chứng khoán là gì? Hiểu đúng trong 5 phút
Một cách dễ hiểu, chứng khoán là một loại “giấy tờ có giá” xác nhận quyền sở hữu hợp pháp của bạn đối với một phần tài sản hoặc vốn của một công ty hay tổ chức phát hành. Khi bạn mua chứng khoán, tức là bạn đang đầu tư tiền của mình vào doanh nghiệp đó với kỳ vọng giá trị khoản đầu tư sẽ tăng lên trong tương lai.
Theo Luật Chứng khoán 2019 của Việt Nam, chứng khoán là một loại tài sản và bao gồm nhiều loại khác nhau.
2. Có những loại chứng khoán nào? Phân biệt để đầu tư thông minh
Thị trường chứng khoán rất đa dạng, nhưng với người mới bắt đầu, cần tập trung nắm vững 3 loại phổ biến nhất:
- Cổ phiếu:
- Là gì? Là loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu một phần vốn của một công ty cổ phần. Khi mua cổ phiếu, bạn trở thành cổ đông của công ty đó.
- Quyền lợi: Được tham gia biểu quyết các vấn đề quan trọng của công ty và nhận cổ tức (một phần lợi nhuận sau thuế của công ty chia cho cổ đông).
- Lợi nhuận đến từ đâu? Từ việc nhận cổ tức hàng năm và chênh lệch giá khi bạn bán cổ phiếu cao hơn lúc mua.
- Trái phiếu:
- Là gì? Là một loại chứng khoán nợ. Khi bạn mua trái phiếu tức là bạn đang cho doanh nghiệp hoặc chính phủ vay tiền. Người sở hữu trái phiếu được gọi là chủ nợ của công ty.
- Quyền lợi: Được doanh nghiệp trả lãi định kỳ (cao hơn lãi suất ngân hàng) và hoàn trả tiền gốc khi trái phiếu đáo hạn, bất kể tình hình kinh doanh của công ty ra sao.
- Đặc điểm: An toàn hơn cổ phiếu vì nếu công ty phá sản, người giữ trái phiếu sẽ được ưu tiên thanh toán trước cổ đông.
- Chứng chỉ quỹ:
- Là gì? Là loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu một phần vốn góp trong một quỹ đầu tư đại chúng.
- Cơ chế hoạt động: Thay vì tự mình chọn cổ phiếu/trái phiếu, bạn góp tiền vào một quỹ do các chuyên gia tài chính quản lý. Họ sẽ dùng số tiền đó để đầu tư vào một danh mục đa dạng các loại tài sản khác nhau.
- Lợi ích: Phù hợp cho người mới, không có nhiều thời gian nghiên cứu vì đã có chuyên gia đầu tư thay bạn, đồng thời giúp giảm thiểu rủi ro nhờ đa dạng hóa.
| Tiêu chí | Cổ phiếu | Trái phiếu |
| Bản chất | Chứng khoán vốn (xác nhận quyền sở hữu) | Chứng khoán nợ (xác nhận khoản vay) |
| Người sở hữu | Cổ đông (chủ công ty) | Trái chủ (chủ nợ của công ty) |
| Thu nhập | Cổ tức (phụ thuộc kết quả kinh doanh) và chênh lệch giá | Lãi suất (cố định, không phụ thuộc kết quả kinh doanh) |
| Mức độ rủi ro | Cao hơn | Thấp hơn |
| Quyền tham gia quản lý | Có quyền biểu quyết | Không có quyền |
| Thời hạn | Không xác định (gắn với sự tồn tại của công ty) | Có thời hạn xác định |
3. Thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào?
Hãy tưởng tượng thị trường chứng khoán (TTCK) như một khu chợ. “Hàng hóa” ở đây chính là cổ phiếu, trái phiếu… Người mua và người bán (chính là các nhà đầu tư như bạn) sẽ gặp nhau tại đây để giao dịch.
- Sở Giao dịch Chứng khoán (SGDCK): Đây chính là “ban quản lý chợ”. Tại Việt Nam có Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HoSE) và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). SGDCK là nơi tạo ra địa điểm, phương tiện và các quy định để đảm bảo mọi giao dịch diễn ra công bằng, minh bạch và an toàn.
- Công ty chứng khoán (CTCK): Đóng vai trò là “người môi giới” trung gian. Bạn không thể tự mình chạy vào “chợ” để mua bán mà phải thông qua các CTCK. Họ sẽ giúp bạn mở tài khoản, đặt lệnh mua/bán và tư vấn đầu tư.
- Nhà đầu tư: Chính là những người tham gia mua và bán trên thị trường, bao gồm cả nhà đầu tư cá nhân (như chúng ta) và nhà đầu tư tổ chức (các quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm…).
- Giá cả được quyết định bởi Cung và Cầu: Giống như mọi loại hàng hóa khác, giá của một cổ phiếu tăng khi có nhiều người muốn mua hơn người muốn bán. Ngược lại, giá sẽ giảm khi có nhiều người bán hơn người mua. Sự biến động này tạo ra cơ hội kiếm lời nhưng cũng đi kèm rủi ro.
4. Lợi ích và Rủi ro khi đầu tư chứng khoán
Đầu tư chứng khoán mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng luôn song hành với rủi ro. Việc hiểu rõ hai mặt này sẽ giúp bạn có tâm thế vững vàng hơn.
Lợi ích:
- Kênh sinh lời hấp dẫn: Trong dài hạn, chứng khoán có tiềm năng mang lại lợi nhuận cao hơn đáng kể so với các kênh đầu tư truyền thống như gửi tiết kiệm.
- Không cần vốn quá lớn: So với bất động sản, bạn có thể bắt đầu đầu tư chứng khoán chỉ với vài triệu đồng.
- Tính thanh khoản cao: Bạn có thể dễ dàng chuyển đổi cổ phiếu thành tiền mặt một cách nhanh chóng (thường là sau 2 ngày làm việc).
- Chống lại lạm phát: Lợi nhuận từ đầu tư chứng khoán có thể giúp giá trị tài sản của bạn không bị suy giảm do lạm phát.
Rủi ro:
- Rủi ro thị trường: Giá cổ phiếu có thể biến động mạnh do các yếu tố vĩ mô như kinh tế, chính trị, lãi suất… Điều này có thể khiến khoản đầu tư của bạn bị thua lỗ.
- Rủi ro kinh doanh của doanh nghiệp: Nếu công ty bạn đầu tư làm ăn thua lỗ, kinh doanh sa sút, giá cổ phiếu cũng sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực.
- Rủi ro tâm lý: Nhiều nhà đầu tư mới thường bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông, dẫn đến các quyết định mua đỉnh, bán đáy sai lầm.
- Rủi ro thanh khoản (với cổ phiếu nhỏ): Một số cổ phiếu của các công ty nhỏ, ít người quan tâm có thể khó bán khi bạn cần tiền.
5. Hướng dẫn 5 bước đầu tư chứng khoán cho người mới bắt đầu
Nếu bạn đã sẵn sàng bước chân vào thị trường, hãy làm theo 5 bước cơ bản sau:
Bước 1: Trang bị kiến thức nền tảng
Đây là bước quan trọng nhất. Đừng vội “xuống tiền” khi chưa hiểu rõ. Hãy dành thời gian đọc sách, tham gia các khóa học, theo dõi các trang tin tức tài chính uy tín để nắm vững các khái niệm cơ bản.
Bước 2: Mở tài khoản chứng khoán
Bạn cần lựa chọn một công ty chứng khoán (CTCK) uy tín để mở tài khoản. Một số tiêu chí để lựa chọn: phí giao dịch cạnh tranh, nền tảng giao dịch ổn định, dịch vụ chăm sóc khách hàng tốt. Hiện nay, việc mở tài khoản có thể thực hiện hoàn toàn online (eKYC) rất nhanh chóng và tiện lợi. (Có thể liên hệ Fortu Capital để nhận thêm hướng dẫn)
Bước 3: Nộp tiền vào tài khoản
Sau khi có tài khoản, bạn cần chuyển tiền từ tài khoản ngân hàng của mình vào tài khoản chứng khoán để có thể bắt đầu giao dịch.
Bước 4: Tập phân tích và lựa chọn cổ phiếu
Hãy bắt đầu với những doanh nghiệp đầu ngành, có nền tảng tài chính vững mạnh mà bạn biết rõ. Học cách đọc báo cáo tài chính cơ bản, tìm hiểu về mô hình kinh doanh của công ty và các chỉ số tài chính quan trọng (P/E, P/B, ROE…).
Bước 5: Thực hành đặt lệnh mua/bán
Bắt đầu với một số vốn nhỏ để làm quen với việc đặt lệnh và cảm nhận sự biến động của thị trường. Hãy tuân thủ kỷ luật đầu tư, đặt ra các mức cắt lỗ và chốt lời rõ ràng để quản lý rủi ro.
Kết luận
Đầu tư chứng khoán không phải là một canh bạc may rủi, mà là một hành trình đòi hỏi kiến thức, sự kiên nhẫn và kỷ luật. Bằng việc hiểu rõ “chứng khoán là gì”, nắm vững các kiến thức nền tảng và bắt đầu một cách thận trọng, bạn hoàn toàn có thể biến chứng khoán thành một kênh gia tăng tài sản hiệu quả cho tương lai.
Nếu bạn cần 1 người đồng hành và hướng dẫn trong quá trình đầu tư, có thể liên hệ Fortu Capital để nhận được hướng dẫn chi tiết!
Chúc bạn có một khởi đầu thuận lợi và thành công trên con đường đầu tư!