Khám phá chi tiết chuỗi giá trị ngành thép Việt Nam từ đầu vào, sản xuất đến đầu ra. Phân tích các doanh nghiệp chủ chốt như Hòa Phát, Formosa, Hoa Sen và tiềm năng đầu tư.
Ngành thép luôn được ví như “xương sống” của nền kinh tế, là chỉ báo quan trọng cho sức khỏe của các ngành xây dựng, sản xuất công nghiệp và phát triển cơ sở hạ tầng. Để có một góc nhìn sâu sắc và nhận diện cơ hội đầu tư, việc tìm hiểu chuỗi giá trị ngành thép Việt Nam là bước đi không thể thiếu.
Bài viết này sẽ “mổ xẻ” toàn bộ chuỗi giá trị ngành thép, từ khâu khai thác nguyên liệu thô đến khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng, đồng thời điểm mặt những doanh nghiệp tiêu biểu trong từng mắt xích.
Ảnh 1: Sở đồ chuỗi giá trị ngành thép (Nguồn: Fortu Capital)
Giai Đoạn 1: Đầu Vào – Nền Móng Quyết Định Chi Phí Sản Xuất
Giai đoạn đầu vào chiếm một tỷ trọng khổng lồ, từ 70-80% giá thành sản xuất thép, và chịu ảnh hưởng lớn từ thị trường toàn cầu. Các yếu tố chính bao gồm:
Ảnh 2: Đầu vào của ngành thép
Việt Nam vẫn chưa tự chủ được nguồn nguyên liệu sản xuất thép, dẫn đến sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài:
- Quặng sắt: Nguồn cung chính đến từ các “mỏ” lớn nhất thế giới như Brazil, Úc.
- Than cốc: Một thành phần không thể thiếu trong công nghệ lò cao (BOF), chủ yếu nhập từ Úc, Nga.
- Thép phế: Nguồn cung quan trọng cho công nghệ lò điện (EAF), được nhập khẩu từ Nhật, Mỹ…
Sự biến động giá của các nguyên liệu này trên thị trường thế giới tác động trực tiếp đến biên lợi nhuận của các doanh nghiệp thép trong nước.
- Năng lượng & Phụ gia: Quá trình luyện kim tiêu tốn một lượng điện, khí đốt và các chất phụ gia khổng lồ.
- Vốn & Công nghệ: Ngành thép đòi hỏi vốn đầu tư cực lớn cho nhà máy và dây chuyền sản xuất hiện đại. Công nghệ sản xuất (BOF hay EAF) cũng quyết định cơ cấu chi phí và loại sản phẩm đầu ra
Giai Đoạn 2: Sản Xuất – “Trái Tim” Của Ngành Thép
Ảnh 3: Sản xuất thép
Đây là giai đoạn cốt lõi, biến nguyên liệu thô thành các sản phẩm thép đa dạng phục vụ thị trường.
- Luyện gang & Luyện thép: Quặng sắt được xử lý trong lò cao để tạo thành gang lỏng. Sau đó, gang lỏng được đưa qua lò thổi oxy (BOF) để khử tạp chất, tạo ra thép lỏng. Song song đó, công nghệ lò điện hồ quang (EAF) nấu chảy thép phế để tạo thép lỏng.
- Đúc phôi thép: Thép lỏng được đúc thành các sản phẩm bán thành phẩm:
- Phôi vuông (Billet): Dùng để cán thép xây dựng.
- Phôi dẹt (Slab): Dùng để cán thép cuộn cán nóng (HRC).
- Phôi Bloom: Một dạng phôi khác có tiết diện lớn.
- Cán thép thành phẩm: Phôi thép được đưa vào các nhà máy cán để tạo ra sản phẩm cuối cùng:
- Thép xây dựng: Thép thanh, thép cuộn, thép hình.
- Thép dẹt: Thép cuộn cán nóng (HRC), thép cuộn cán nguội (CRC), tôn mạ, ống thép.
Giai Đoạn 3: Đầu Ra – Thị Trường Tiêu Thụ Rộng Lớn
Sản phẩm thép thành phẩm được phân phối qua hai kênh chính, phản ánh nhu cầu của nền kinh tế:
Ảnh 4: Đầu ra của thép
- Tiêu thụ trong nước (chiếm 70%): Đây là động lực tăng trưởng chính, phục vụ cho các lĩnh vực:
- Xây dựng dân dụng và công nghiệp.
- Các dự án cơ sở hạ tầng, đầu tư công.
- Ngành sản xuất cơ khí, chế tạo máy, sản xuất ô tô.
- Xuất khẩu (chiếm 30%): Mở rộng thị trường ra quốc tế, giúp các doanh nghiệp đa dạng hóa nguồn doanh thu và khẳng định thương hiệu thép Việt Nam.
Bản Đồ Doanh Nghiệp Trong Chuỗi Giá Trị Ngành Thép
- Doanh Nghiệp Tích Hợp Toàn Chuỗi – “Người Khổng Lồ” Hòa Phát (HPG):
Hòa Phát là doanh nghiệp duy nhất tại Việt Nam có mô hình sản xuất khép kín, tự chủ từ khâu xử lý quặng sắt đến sản xuất thép thành phẩm. Điều này mang lại lợi thế cạnh tranh vượt trội về giá vốn và quản trị chất lượng. - Các Doanh Nghiệp Sản Xuất Thượng Nguồn:
- Formosa Hà Tĩnh: Là nhà sản xuất HRC lớn nhất Việt Nam, đóng vai trò cung cấp nguyên liệu đầu vào quan trọng cho các doanh nghiệp tôn mạ.
- Pomina (POM), Thép Việt Ý (VIS), Vietphat Group: Các nhà sản xuất thép xây dựng lớn, chủ yếu sử dụng công nghệ lò điện EAF.
- Các Doanh Nghiệp Hạ Nguồn (Gia công & Thương mại):
- Tôn Hoa Sen (HSG), Tôn Nam Kim (NKG): Thống lĩnh thị trường tôn mạ và ống thép, chủ yếu nhập HRC để sản xuất.
- SMC, Thép Thiên Nam (TNA), Thép TLH, VG Pipe: Các doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực thương mại và phân phối thép.
Lời Kết
Việc nắm vững chuỗi giá trị ngành thép không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ cách thức vận hành của ngành mà còn mở ra những góc nhìn đầu tư quý giá. Sự phụ thuộc vào nguyên liệu đầu vào, lợi thế của các doanh nghiệp có chuỗi sản xuất khép kín, và tiềm năng của thị trường nội địa là những yếu tố then chốt cần được xem xét khi phân tích và ra quyết định đầu tư vào các cổ phiếu ngành thép.
